Του Δημήτρη Δημητρίου, CEO της CPA.
Μετά την αναστάτωση που προκάλεσε το ζήτημα με τους διαχειριστές δανείων (servicers) και πιο συγκεκριμένα η νομικά κατοχυρωμένη αρμοδιότητα τους να πραγματοποιούν πλειστηριασμούς, είναι ώρα να αναρωτηθούμε αφενός μέχρι πότε θα δημιουργείται συγκρουσιακό καθεστώς στο εν λόγω νομοθετικά πλαίσιο, αφετέρου πόσο πραγματικά είναι κατοχυρωμένα σήμερα το δικαίωμα προστασίας της περιουσίας και η κοινωνική αλληλεγγύη.
Για όσους δε γνωρίζουν, έχει δημιουργηθεί διχογνωμία έπειτα από πρόσφατη απόφαση του Αρείου Πάγου, που απαγορεύει τους πλειστηριασμούς ακινήτων από εταιρείες εντολοδόχους των funds που έχουν αγοράσει κόκκινα δάνεια, στο πλαίσιο του μηχανισμού κρατικών εγγυήσεων «Ηρακλής» (Πρόγραμμα Παροχής Εγγυήσεων σε Τιτλοποιήσεις Τραπεζών), πρόγραμμα που στοχεύει στην εξυγίανση και ανάκαμψη του τραπεζικού κλάδου στην Ελλάδα, ενώ προβλέπει ανακτήσεις μέσω πλειστηριασμών σε ποσοστό 20%-40%. Το Ανώτατο Δικαστήριο έχει εκδώσει τρεις διαδοχικές αποφάσεις για το θέμα και συγκεκριμένα τις υπ’ αρ. 822/2022, 1102/2022 και 1343/2022, που προκάλεσαν όμως εύλογα σύγχυση, καθώς η πρώτη απαγορεύει το σχετικό δικαίωμα για τις εταιρείες διαχείρισης, σε αντίθεση με τις άλλες δύο, που νομιμοποιούν το δικαίωμά τους να προχωρούν σε πλειστηριασμούς ακινήτων.
Ο κίνδυνος που ελλοχεύει
Καθώς τα τελευταία χρόνια τα τραπεζικά ιδρύματα έχουν καθαρίσει τους ισολογισμούς τους από μη εξυπηρετούμενα δάνεια, τα οποία έχουν αγοράσει funds, εισπρακτικές, servicers και δικηγορικά γραφεία, εμφανίζεται ο κίνδυνος οι εγγυήσεις ύψους 18,7 δις ευρώ που παρείχε το Δημόσιο σε σύνολο τιτλοποιήσεων 47,9 δις ευρώ, να πρέπει να εγγραφούν στο δημόσιο χρέος. Ήδη, τα Πρωτοδικεία έχουν παγώσει τις διαταγές πληρωμής, δηλαδή το πρώτο στάδιο των μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης. Παράλληλα δυστυχώς, όπως εκτιμά η ίδια η ΕΚΤ, ο τρέχων πληθωρισμός, η ενεργειακή κρίση και τα επιτόκια, αναμένεται να αυξήσουν τον δείκτη NPL στις τράπεζες της ΕΕ έως και 80 μονάδες βάσης, με πιο επιρρεπείς σε τέτοιες εξελίξεις τις τράπεζες σε Κύπρο, Ελλάδα, Ιταλία και Πορτογαλία.
Πράγματι, ο πληθωρισμός, οδηγεί τη νομισματική πολιτική να αυξήσει το κόστος δανεισμού, κάτι που μετακυλύεται στη συνέχεια στους πολίτες με υφιστάμενα ή νέα δάνεια. Άρα, αυξάνονται οι πιθανότητες να διογκωθεί το πρόβλημα με μια νέα γενιά κόκκινων δανείων. Η νομική λοιπόν αβεβαιότητα γύρω από το θέμα, κινδυνεύει να επηρεάσει επιζήμια τις προβλέψεις και δεσμεύσεις του χρηματοπιστωτικού μας συστήματος, με τη Eurostat ταυτόχρονα να παρακολουθεί στενά και να ελέγχει.
Η ουσία του προβλήματος και η αντιμετώπιση
Κακά τα ψέματα, η διαχείριση του ιδιωτικού χρέους δεν μπορεί να περιμένει. Το ζήτημα όμως σήμερα, είναι πολύ πιο σοβαρό και βαθύ από το αν υπάρχει άμεση αναγκαιότητα παράτασης ή μη της ισχύος του «Ηρακλή». Οι κατ’ εξοχήν πλεονασματικές μονάδες της οικονομίας, δηλαδή τα νοικοκυριά και δη τα ευάλωτα και ασθενέστερα, χρειάζονται πραγματική στήριξη των εισοδημάτων τους την επόμενη περίοδο και εν μέσω νέας οικονομικής κρίσης λόγω του πολέμου. Χρειάζονται επίσης υπεράσπιση του δικαιώματος τους για προστασία της περιουσίας, για διαφανείς διαδικασίες, αλλά και πρόσβαση σε μια δίκαιη δίκη.
Και αυτό, γιατί τα τελευταία έτη, έχει παρατηρηθεί ότι οι servicers διενεργούν πλειστηριασμούς ακινήτων σε τιμές πολύ χαμηλότερες των εμπορικών αξιών, από 100 χιλ. έως 150 χιλ. σχεδόν για αξίες από 500 χιλ. και άνω, με σκοπό να πλήξουν τον οφειλέτη, να αποκομίσουν τα ποσά αυτά ως προκαταβολές και να τον αναγκάσουν να ρυθμίσει. Αυτές οι πρακτικές έχουν σαν αποτέλεσμα να χάνεται η αξιοπιστία τους, αφού οι διαχειριστές δείχνουν ότι θέλουν τελικά να πλειστηριάσουν και όχι να προχωρήσουν σε ρύθμιση.
Με δεδομένα όλα τα παραπάνω, καλό θα ήταν οι τελικές αποφάσεις που θα παρθούν για το θέμα και οι συζητήσεις ή διαπραγματεύσεις που θα γίνουν, να κινηθούν στους εξής άξονες:
- Να πειστούν τράπεζες και εταιρείες διαχείρισης για περισσότερες και βιώσιμες ρυθμίσεις δανείων
- Να χρησιμοποιηθούν η αρχή της αναλογικότητας και οι περί δικαίου και ηθικής αντιλήψεις, πριν από οποιαδήποτε εκκίνηση διαδικασιών για εξόφληση χρέους
- Να αξιοποιηθούν στο μέγιστο βαθμό, γρηγορότερα και ευρύτερα, τα εργαλεία του νέου Πτωχευτικού Κώδικα, καθώς και ο Εξωδικαστικός Μηχανισμός
- Τέλος, να γίνει ουσιαστικός και ειλικρινής διάλογος ανάμεσα σε δημόσιο, κυβέρνηση, funds και servicers για τα νόμιμα μέτρα που απαιτούνται και προκειμένου να λειτουργήσει συνδυαστικά η αποτελεσματική διαχείριση του ιδιωτικού χρέους με την ουσιαστική κοινωνική προστασία.
