Εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης οφειλών. Προσδοκίες των οφειλετών V/S επιδιώξεις των πιστωτών

Διανύοντας το 9ο έτος ύφεσης της ελληνικής οικονομίας, η παρατεταμένη οικονομική κρίση ανέδειξε ανυπέρβλητα προβλήματα του χρηματοπιστωτικού κλάδου όσο και του δημοσιονομικού τομέα, με αποτέλεσμα να οφείλονται στις τράπεζες άνω των 100 δισ. ευρώ, ενώ προς το Δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία περίπου 130 δια ευρώ. Παρότι οι τράπεζες έχουν αναδιαρθρωθεί έως τώρα 3 φορές και έχουν καλύψει την κεφαλαιακή τους επάρκεια, λαμβάνοντας υπόψη τις επισφάλειες των κόκκινων και των μη εξυπηρετούμενων δανείων, έχουν υποχρέωση να διαχειριστούν τα κόκκινα δάνεια και να οριστικοποιηθούν οι επισφάλειες τους.

Σημειώνεται πως ο βασικότερος στόχος των τραπεζών είναι η μείωση των μη εξυπηρετούμενων οφειλών κατά 40 δισ. ευρώ μέχρι τα τέλη του 2019, για την οποία έχουν δεσμευθεί προς τους θεσμούς και προβλέπουν συμβολή των χαρτοφυλακίων μικρομεσαίων επιχειρήσεων κατά 26%. Σήμερα, επί συνόλου δανείων 39 δισ. ευρώ προς μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις, το 60% δηλαδή περίπου 23,5 δισ. ευρώ αποτελούν για τις τράπεζες μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Από αυτά, το 26% είναι δάνεια που βρίσκονται σε καθυστέρηση μεγαλύτερη των 90 ημερών και τα οποία εντάσσονται στις ρυθμίσεις του νέου νόμου, επίσης 26% τα δάνεια αβέβαιης είσπραξης δηλαδή εν δυνάμει επισφαλή και 48% τα δάνεια που έχουν καταγγελθεί από τις τράπεζες και θεωρούνται στρατηγικοί κακοπληρωτές (defaulters)

Οι προβλέψεις εταιρικών πτωχεύσεων θεωρείται ένα μείζον θέμα που απασχολεί τους επενδυτές, πιστωτές, τα πιστωτικά ιδρύματα και τους ρυθμιστικούς φορείς. Η λύσεις που προτείνονται να υιοθετηθούν βρίσκονται σε μοντέλα αναδιάρθρωσης με διαγραφή μέρους των ληξιπρόθεσμων οφειλών.

Προηγούμενο νομοθετικό καθεστώς

Οι υφιστάμενες διαδικασίες εξυγίανσης των άρθρων 99 και 106 επ. του Πτωχευτικού Κώδικα έως τώρα δεν κατάφεραν να λύσουν το πρόβλημα των προβληματικών επιχει­ρήσεων αφού το κόστος τους παραμένει αρκετά υψηλό, ενώ προϋποθέτουν απαραίτητα την προηγούμενη συμφωνία της επιχείρησης με την πλειοψηφία των δανειστών της και δημιούργησε στην πραγματικότητα τους στρατηγικούς κακοπληρωτές διότι δεν απέβλεπε στην εξυγίανση των επιχειρήσεων αλλά στο να δημιουργήσει «μαξιλαράκι» στις τράπεζες να μην σημειώσουν επισφάλειες και στους οφειλέτες να μην πτωχεύσουν άμεσα.

Ο N.4307/2014, γνωστός και ως νόμος «Δένδια», απέτυχε στην εφαρμογή του, καθώς ελάχιστες επιχειρήσεις είχαν καταθέσει αίτηση υπαγωγής στις διατάξεις του.

Στη συνέχεια, ο νόμος Κατσέλη συσσώρευσε χιλιάδες εκκρεμείς υποθέσεις στα Ειρηνοδικεία της χώρας, που έφτασαν σε σημείο να δίνουν ημερομηνίες εκδίκασης κοντά στο 2030.

Οι σημαντικότεροι λόγοι αποτυχίας του προηγούμενου νομοθετικού καθεστώτος ήταν ότι δεν θέσπιζε καμία υποχρέωση για τα πιστωτικά ιδρύματα και οι οφειλέτες -δανειολήπτες κατέθεταν την αίτηση και τα απαραίτητα δικαιολογητικά στις τράπεζες και ενώ περίμεναν την υπαγωγή τους, τις περισσότερες φορές ήταν απορριπτέα.

Ο νέος νόμος «εξωδικαστικού μηχανισμού»

Συντάχθηκε με σκοπό να δώσει την ευκαιρία στην ελληνική αγορά να ρυθμίσει τις οφειλές της προς τους Χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, το Δημόσιο και τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης, με στόχο τη διάσωση της βιώσιμης επιχειρηματικότητας. Σύμφωνα και με την αιτιολογική έκθεση του νέου Νόμου 4469 που δημοσιεύθηκε στις 3 Μαΐου 2017 με αριθμό ΦΕΚ 62, για πρώτη φορά στην ελληνική έννομη τάξη εισάγεται μια οργανωμένη εξωδικαστική διαδικασία για τη συνολική και μακροπρόθεσμη ρύθμιση των χρεών των ελληνικών επιχειρήσεων, οι οποίες, εξαιτίας της οξύτατης και μακροχρόνιας οικονομικής κρίσης, αδυνατούν να εξυπηρετήσουν όλες τις συσσωρευθείσες οφειλές τους προς τον ιδιωτικό και το δημόσιο τομέα.

Σχόλιο: Είναι πραγματικά μια οργανωμένη προσπάθεια όπως αναφέρεται παραπάνω, να ρυθμίσουν και αναδιαρθρώσουν τις συνολικές οφειλές, αφού μπορούν να ενταχθούν μόνο οι οφειλέτες οι οποίοι τηρούν τα κριτήρια ένταξης, και είναι βιώσιμες. Από πότε οι οφειλέτες που εδώ και μία 5ετία περίπου δεν εξυπηρετούν τα δάνεια τους μπορούν να είναι κερδοφόροι και βιώσιμοι; Θα πρέπει ο νόμος να ορίζει ακριβώς την έννοια της βιωσιμότητας και όχι να αναφέρεται στην κερδοφορία και στην θετική καθαρή θέση μίας χρήσης από τις 3 τελευταίες χρήσεις.

Τα κόκκινα επιχειρηματικά δάνεια αποδυναμώνουν όχι μόνο την αγορά αλλά και ολόκληρο το τραπεζικό σύστημα με την απομείωση της κεφαλαιακής επάρκειας του.

Το βασικό ερώτημα είναι αν τελικά ο νέος νόμος θα φέρει την λύση.

Στις 03/08/2017 ξεκινά η εφαρμογή του Ν. 4469/2017 για τον Εξωδικαστικό Μηχανισμό Ρύθμισης Οφειλών Επιχειρήσεων.

Ποιες μπορεί να είναι οι προσδοκίες των οφειλετών από τον νόμο;

Να ρυθμιστούν οι οφειλές τους συνολικά στο δημόσιο και τα πιστωτικά ιδρύματα;

Να επωφεληθούν από το ενδεχόμενο κούρεμα ώστε να μπορέσουν να συνεχίσουν την δραστηριότητά τους;

Εξασφάλιση της ρευστότητάς τους με ένα μακροπρόθεσμο πλαίσιο αποπληρωμής των οφειλών τους;

Διασφάλιση και διάσωση της προσωπικής και επιχειρηματικής περιουσίας τους;

Επέκταση της επιχειρηματικότητάς τους με άντληση νέων κεφαλαίων;

Ποιες μπορεί να είναι οι επιδιώξεις πιστωτών (Τράπεζα, δημόσιο, ιδιώτης) από τον νόμο;

Βασική επιδίωξη των τραπεζών είναι η ελάφρυνση του χαρτοφυλακίου τους;

Να διευθετήσουν τα κόκκινα επιχειρηματικά δάνεια;

Να ενισχύσουν την κεφαλαιακή τους επάρκεια χωρίς όμως να ζημιωθούν;

Να εκκαθαρίσουν τις πραγματικές επισφάλειες τους;

Να πωλήσουν ορισμένα βιώσιμα δάνεια σε funds;

Κατάσχεση των λογαριασμών από το δημόσιο για τις μη ρυθμιζόμενες οφειλές;

Δήμευση και εκποίηση της περιουσίας των οφειλετών;

Τα ασφαλιστικά ταμεία να καλύψουν τα ταμειακά τους ελλείμματα;

Οι ιδιώτες πιστωτές να εξασφαλίσουν τις απαιτήσεις τους;

Το ερώτημα είναι αν μπορεί ο νέος νόμος να εξυπηρετήσει τις παραπάνω προσδοκίες των οφειλετών και συγχρόνως να εξασφαλίσει τις επιδιώξεις των πιστωτών.

Δικαίωμα ένταξης στον νόμο

Κάθε φυσικό πρόσωπο με πτωχευτική ικανότητα και κάθε νομικό πρόσωπο, το οποίο αποκτά εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.4172/2013 (Α’ 167) και έχει φορολογική κατοικία στην Ελλάδα, δύναται να υποβάλει αίτηση για υπαγωγή στη διαδικασία εξωδικαστικής ρύθμισης οφειλών, εφόσον:

(α) κατά την 31η Δεκεμβρίου 2016 είχε προς χρηματοδοτικό φορέα οφειλή από δάνειο σε καθυστέρηση τουλάχιστον 90 ημερών ή οφειλή που ρυθμίστηκε μετά την 1η Ιουλίου 2016 ή είχε ληξιπρόθεσμες οφειλές προς τη Φορολογική Διοίκηση ή είχε ληξιπρόθεσμες οφειλές προς Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης ή είχε βεβαιωθεί η μη πληρωμή επιταγών εκδό-σεώς του λόγω μη επαρκούς υπολοίπου κατά το άρθρο 40 του Ν. 5960/33 (φΕΚ 401 Α’) ή είχαν εκδοθεί διαταγές πλη­ρωμής ή δικαστικές αποφάσεις λόγω ληξιπρόθεσμων απαιτήσεων εις βάρος του,

(β) οι συνολικές προς ρύθμιση οφειλές του ξεπερνούν το ποσό των είκοσι χιλιάδων (20.000) ευρώ και

(γ) πληροί τα κριτήρια επιλεξιμότητας.

Κριτήρια Επιλεξιμότητας

• Ο οφειλέτης που τηρεί απλογραφικό λογιστικό σύστημα σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 3 του Ν. 4308/2014 (Α’ 251) κρίνεται επιλέξιμος για υπαγωγή στην εξωδικαστική ρύθμιση οφειλών του παρόντος νόμου, εφόσον έχει θετικό καθαρό αποτέλεσμα προ φόρων σε μία (1) τουλάχιστον από τις τελευταίες τρεις (3) χρήσεις πριν από την υποβολή της αίτησης του άρθρου 4.
• Ο οφειλέτης που τηρεί διπλογραφικό λογιστικό σύστημα σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 3 του Ν. 4308/2014 (Α’ 251) κρίνεται επιλέξιμος για υπαγωγή στην εξωδικαστική ρύθμιση οφειλών του παρόντος νόμου, εφόσον πληροί μία από τις παρακάτω προϋποθέσεις σε μία (1) τουλάχιστον από τις τελευταίες τρεις (3) χρήσεις πριν από την υποβολή της αίτησης:

(α) έχει θετικά αποτελέσματα προ τόκων, φόρων και αποσβέσεων (EBITDA), ή

(β) έχει θετική καθαρή θέση (equity).

Δεν υπάγονται οφειλές του οφειλέτη που έχουν γεννηθεί μετά την 31η Δεκεμβρίου 2016.

Εάν οι απαιτήσεις ενός πιστωτή υπερβαίνουν ποσοστό ογδόντα πέντε τοις εκατό (85%) των συνολικών απαιτήσεων κατά του οφειλέτη, η αίτηση υπαγωγής στη διαδικασία εξωδικαστικής ρύθμισης του παρόντος μετά την υποβολή της, σύμφωνα με το άρθρο 4, προωθείται στον εν λόγω πιστωτή για διμερή διαπραγμάτευση.

Προϋποθέσεις

Ο μέγιστος αριθμός των δόσεων, για το Δημόσιο, δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 120 (εξαιρούνται οφειλές οι οποίες υπερβαίνουν τα 2 εκατ. ευρώ, όπου η αποπληρωμή θα γίνεται σε περισσότερες δόσεις) ενώ για τους λοιπούς πιστωτές θα μπορεί να είναι και μεγαλύτερος.

Από το ποσό της δόσης που θα καταβάλλεται για λογαριασμό του Δημοσίου, θα αποπληρώνονται κατά προτεραιότητα ο ΦΠΑ και ο ΦΜΥ. Αν οι παρακρατούμενοι φόροι δεν εξοφληθούν από το μηνιαίο ποσό της δόσης μέσα στο διάστημα του μέγιστου αριθμού των δόσεων (π.χ. 120) που θα ορίζει το σχέδιο αναδιάρθρωσης, τότε θα υπάρχει η δυνατότητα διαγραφής τους, όπως και για την κύρια οφειλή.

Κούρεμα

Αφαιρείται το 95% των φορολογικών προστίμων κάθε είδους και το 85% των προσαυξήσεων και τόκων για μη εμπρόθεσμή καταβολή οφειλής των απαιτήσεων του Δημοσίου και των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης.

Προσοχή: Θα «κουρεύονται» μόνο αν δεν καταστεί εφικτό να αποπληρωθούν στο χρονικό διάστημα αποπληρωμής που θα ορίζει η συμφωνία αναδιάρθρωσης.

Διαδικασία

Εκπόνηση σχεδίου βιωσιμότητας και αναδιάρθρωσης με ενεργό τον ρόλο ενός εμπειρογνώμονα, που θα προσφέρει χρηματοοικονομικές συμβουλές, με έναν συντονιστή, για τη συνεννόηση όλων των πλευρών, με χρήση ηλεκτρονικής πλατφόρμας (άγνωστο πότε θα επιτευχθεί) για τη διεξαγωγή της διαδικασίας και την τελική επικύρωση του σχεδίου από το αρμόδιο Πολυμελές Πρωτοδικείο.

Για την έγκριση πρότασης αναδιάρθρωσης οφειλών απαιτείται συμφωνία του οφειλέτη και πλειοψηφία τριών πέμπτων (3/5) των συμμετεχόντων πιστωτών, στους οποίους συμπεριλαμβάνεται ποσοστό δύο πέμπτων (2/5) των συμμετεχόντων πιστωτών με ειδικό προνόμιο (προσημειώσεις, εγγυήσεις).

Υποχρεωτικά δικαιολογητικά

Κατάλογος των περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη (Περιουσιολόγιο) με αναφορά στην εκτιμώμενη εμπορική αξία τους, προκειμένου να είναι δυνατόν να προσδιοριστεί η αξία ρευστοποίησης της περιουσίας του.

Πλήρης περιγραφή των βαρών (είδος βάρους, πιστωτής, ασφαλισμένο ποσό, σειρά, δημόσιο βιβλίο) που είναι εγγεγραμμένα επί των περιουσιακών στοιχείων.

Πλήρη στοιχεία κάθε συνοφειλέτη (επωνυμία, πλήρης διεύθυνση, ΑΦΜ, τηλέφωνο, ηλεκτρονική διεύθυνση)

Συμπέρασμα

Δυστυχώς, ο νόμος θα δημιουργήσει πολλά προβλήματα κατά την εφαρμογή του. Η επικύρωση των συμφωνιών μέσω των δικαστηρίων, ώστε να δεσμεύσει με δικαστική απόφαση το σύνολο των πιστωτών, κρύβει σημαντικούς κινδύνους να χαθεί η έννοια της εξωδικαστικής ρύθμισης, που αποτελεί και την ουσία του νόμου. Φυσικά, η επικείμενη ψήφιση του πολυνομοσχεδίου που καθιερώνει την έλλειψη πλήρους προστασίας των εμπλεκομένων υπαλλήλων, οι οποίοι θα κινδυνεύουν μελλοντικά με διώξεις, πυροδοτεί την διασφάλιση της εφαρμογής, και κυρίως, τον απώτερο σκοπό του νόμου, δηλαδή τη βοήθεια προς τις τράπεζες για τη μείωση των κόκκινων δανείων ως το 2019 και την επαναλειτουργία των μικρομεσαίων και μεγάλων επιχειρήσεων.

Οι πιστωτές δεν είναι διατεθειμένοι να καλύψουν το κόστος της αναδιάρθρωσης διότι μελλοντικά θα παρουσιάσουν και πάλι ανεπάρκεια κεφαλαίων από τις διαγραφές, έτσι γίνεται αντιληπτό ότι μέσο-μακροπρόθεσμα θα ελαφρυνθεί η εκταμίευση των οφειλετών όμως κατά την αποπληρωμή της σύμβασης θα έχουν τελικά πληρώσει το κόστος και το ποσό της διαγραφής.

Όπως φαίνεται με τον εξωδικαστικό συμβιβασμό περίπου 400.000 θα μπορέσουν να ρυθμίσουν τις ληξιπρόθεσμες οφειλές τους. Πρέπει να επισημάνω ότι τελικά ότι οι προβληματικές επιχειρήσεις (στρατηγικοί κακοπληρωτές) δεν θα ενταχθούν στην αναδιάρθρωση με αποτέλεσμα στην χώρα μας οι ασυνείδητοι να γλιτώνουν πάλι την αποπληρωμή των χρεών και το κόστος αυτών να το επιβαρύνονται οι ειλικρινείς και συνεπείς οφειλέτες.

• Τελικά θέλουν να διαχωρίσουν του «καλούς» από τους «κακούς» οφειλέτες όπως έκαναν με τις τράπεζες κι ο απώτερος σκοπός είναι να πωλήσουν σε χαμηλότερη αξία τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια σε funds χωρίς να δώσουν το δικαίωμα στους οφειλέτες να αγοράσουν στην ίδια τιμή τις οφειλές τους.
• Με τον εκφοβισμό την κατάσχεσης της περιουσίας των οφειλετών οι οποίοι δεν θα μπορούν μελλοντικά να αποπληρώνουν τις δόσεις οι διαπραγματεύσεις θα γίνονται με σκοπό την πώληση των οφειλών σε ξένους επενδυτές κι όχι την διάσωση των επιχειρήσεων και την βιωσιμότητα τους.